Ciemiernik. Kiedy ogród jeszcze śpi.

Ciemiernik

Nieustannie mnie zachwyca.

Gdy wydaje nam się że ogród jeszcze śpi a zimowe dni dłużą się i dłużą ciemierniki delikatnie dają nam do zrozumienia, że natura po mału przygotowuje się do wiosennego przebudzenia.

Ciemiernik to jedna z moich ulubionych roślin. Kiedyś nie przyszło by mi do głowy że w lutym w ogrodzie można podziwiać pięknie kwitnące kwiaty. A tak właśnie jest z ciemiernikami a nawet lepiej bo niektóre z nich jak na przykład Ciemiernik biały mogą zakwitać już w grudniu.

Ciemierniki (Helleborus L. )należą do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). W warunkach naturalnych występują na obszarach górskich i stepowych Europy i Azji. Możemy wyróżnić około 20 gatunków tych roślin z czego 2 występują naturalnie również w Polsce: ciemiernik czerwonawy, inaczej zwany też purpurowym (Helleborus purpurascens) w Bieszczadach  i ciemiernik zielony (Helleborus viridis) w Sudetach. Oba gatunki są pod ochroną.

Charakterystyka:

W zależności od odmiany ciemierniki dorastają do 30-50 cm a w przypadku krzyżówek do 80 cm. Pokrój kępiasty, wzniesiony ale przy obfitym kwitnieniu pędy będą uginać się ku ziemi.

Liście mają skórzaste, grube, zimozielone, na brzegach mniej lub bardziej ząbkowane, 7- 12 dzielne. U większości są one ciemnozielone ale są też odmiany o liściach pstrych lub wpadających w żółty lub niebieski odcień.

Kwiaty pojedyncze, półpełne lub pełne w odcieniach zielonkawych, białych, różowych do ciemno purpurowych. Złożone są z 5 działek okwiatu w kształcie  miseczki o średnicy 3 – 5 cm. Wewnątrz znajdują się małe, zredukowane, rurkowate płatki o zielonej lub purpurowej barwie oraz kremowe pręciki i słupki.

Uprawa i wymagania:

Ciemierniki są roślinami długowiecznymi. Rosną powoli aby po kilku latach utworzyć gęste kępy z kilkunastoma pędami kwiatowymi. Niezbyt dobrze znoszą przesadzanie dlatego powinniśmy wybrać dla nich miejsce z rozwagą aby nie było konieczności jego zmiany – szczególnie w przypadku starszych okazów. Wszelkie uszkodzenia wrażliwego systemu korzeniowego ciemierników mogą zaprzepaścić ich wzrost,

Ciemierniki lubią półcień. W ogrodzie najlepiej odnajdą się pod konarami drzew lub większych krzewów. Lubują się w niskich temperaturach ale jak w przypadku większości roślin w bezśnieżne zimy pąki kwiatowe mogą ulec uszkodzeniu, dlatego warto wybierać miejsca zaciszne, osłonięte lub okryć rośliny grubszą warstwą ściółki.

Ciemierniki preferują gleby żyzne, próchniczne, zdrenowane i o wysokiej zawartości wapnia. W okresie kwitnienia podłoże powinno być stale lekko wilgotne ale nadmierna ilość wody nie sprzyja szczególnie gdy rośliny zakończą już swoje kwitnienie.

Ciemierniki możemy rozmnażać na dwa sposoby albo przez wysiew nasion albo przez podział rośliny.

Dzielenie kęp niesie ze sobą ryzyko uszkodzenia systemu korzeniowego i zahamowania wzrostu, jednak daje nam gwarancję, że roślina będzie miała te same cechy. W przypadku rozmnażania za pomocą nasion nie mamy gwarancji, że roślina powtórzy cechy rośliny matecznej. Nasiona możemy wysiewać do zimnego inspektu, do doniczek lub bezpośrednio do gruntu najlepiej latem, tak aby nasiona przemrozić. Młode siewki pojawią się dopiero wiosną i zakwitną nie wcześniej niż w 3 roku.

Przesadzając czy wysiewając nasiona ciemierników, należy pamiętać, że mimo swej urody wszystkie części rosliny są trujące. Ciemierniki wykorzystuje się w lecznictwie ale bezpośrednie spożycie może grozić zatruciem.

Ciemierniki nie wymagają szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Warto je jednak raz w roku zasilić nawozem. Jeżeli rosną na glebach kwaśnych konieczne może okazać się wapnowanie gleby. Wiosną można przyciąć stare pędy liściowe, które są mniej atrakcyjne i mogą być miejscem bytowania chorób grzybowych. Niektórzy zalecają  ścinanie liści już jesienią aby uzyskać lepsze kwitnienie ale osobiście tak jak w przypadku traw ozdobnych lubię jak są widoczne zimą w ogrodzie.

Najczęściej występujące odmiany:

Ciemiernik biały (Helleborus niger)

Ciemiernik cuchnący (Helleborus foetidus)

Ciemiernik zielony (Helleborus viridis)

Ciemiernik korsykański (Helleborus argutifolius)

Ciemiernik purpurowy (Helleborus purpurascens)

Ciemiernik orientalny (Helleborus orientalis)

W wyniku krzyżowania różnych gatunków wyhodowano

Ciemiernik ogrodowy (Helleborus x hybridus),

którego najpiękniejsze odmiany coraz częściej pojawiają się w polskich ogrodach.

Towarzystwo

A co pasuje do ciemiernika…..kto może być jego dobrym towarzyszem w ogrodowej przestrzeni?

Ze względu na zacienione stanowisko które preferują ciemierniki najlepszym kompanem będą rośliny o podobnych upodobaniach. Osobiście uważam że najlepiej ciemierniki prezentują się z hostami, paprociami i  żurawkami, które najczęściej sadzimy pod wysokimi drzewami. W bardziej nowoczesnym wydaniu i minimalistycznym ogrodzie możemy je posadzić z bukszpanem lub turzycą Morrowa.  Dobrze sprawdzą się również przy krzewach, których dolna podstawa nie jest zbyt atrakcyjna a ciemiernik doskonale wypełni tą lukę. Bardzo lubię gdy ciemierniki tworzą dużą grupę przez co budzą jeszcze większy podziw. I mimo że najpiękniejsze są ich kwiaty to równie mocno uwielbiam ich liście które tworzą przepiękne gęste, parasolowate, zielone kępy.

Na koniec warto wspomnieć że kwiaty ciemierników są bardzo trwałe i doskonale prezentują się w zimowych lub wczesnowiosennych kompozycjach kwiatowych. Możemy też śmiało posadzić je w donicach i wystawić na taras. Będą idealną ozdobą zanim naprawdę zacznie się wiosenne szaleństwo.

Mimo wielu wzmianek i zachwytów na temat ciemierników wciąż jest to roślina nie często spotykana w naszych ogrodach. Warta jednak większego rozpropagowania. Tak więc najlepsza pora aby rozejrzeć się za wyjątkową sadzonką.